Eργασιακό άγχος

   Καθώς η οικονομία προσπαθεί να ξεπεράσει την κρίση, οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί προσπαθούν να διαχειριστούν τις αλλαγές με το καλύτερο αποτελεσματικό τρόπο. Για την επιβίωση και επέκταση τους λαμβάνουν μέτρα για την ικανοποίηση του εργατικού προσωπικού ούτως ώστε να δημιουργήσουν  ένα κλίμα ικανοποίησης δίνοντας τους κίνητρα για την παραγωγικότητα τους. Σύμφωνα με τα συστήματα Διαχείρησης Ανθρώπινου δυναμικού όπου υπάρχουν νομικές και ηθικές διαστάσεις που υποστηρίζουν τις ανάγκες και τα δικαιώματα των εργαζομένων, η διατήρηση και η ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους είναι η σημαντικότερη επιτυχία για την απόδοση του οργανισμού.

   Αρκετοί εργαζομένοι υποφέρουν από την πίεση χρόνου λόγω φόρτου εργασίας και κινήτρων τα οποία έχουν σοβαρό αντίκτυπο στον ψυχικό κόσμο του ατόμου. Το εργασιακό άγχος έχει αναγνωριστεί ως η μεγαλύτερη πρόκληση όσο αφορά την σωματική και ψυχική υγεία των εργαζομένων και ως αποτέλεσμα των οργανισμών που μπορούν να επηρεαστούν τόσο θετικά όσο και αρνητικά. Αρκετοί εργαζόμενοι βρίσκουν νόημα ζωής μέσα από την δουλειά τους, δημιουργούν μια ταυτότητα και κοινωνική αποδοχή ενώ πολλοί περισσότεροι εκτελούν εργασίες, νιώθουν εργασιακή ανασφάλεια, αυξημένες απαιτήσεις, υπερφόρτωση και δεν αμοίβονται για την απόδοση τους. Το άγχος ως μονομερής παράγοντας δημιουργείτε όταν το άτομο βιώνει κινδύνους και πιέσεις είτε από το εξωτερικό περιβάλλον ( π.χ εργασία) είτε από τον εαυτό του (π.χ τελειομανία). Ανάλογα με την φύση της εργασίας και τον χαρακτήρα του ατόμου η οποιαδήποτε πίεση μπορεί να λειτουργήσει ως κίνητρο, όταν όμως γίνει μη διαχειρίσιμη τότε καταλήγει σε ένα φαυλο κύκλο εργασιακού άγχους.

   Ευρωπαικές μελέτες έχουν καταλήξει σε συμπεράσματα που υποδείχνουν πως όταν ένας εργαζόμενος δεν είναι ικανοποιημένος με το περιβάλλον εργασίας του, δημιουργείτε μια αρνητικη επιδραση στο ανθρώπινο δυναμικό του οργανισμού που οδηγεί σε μειωμένα επίπεδα ποιότητας. Το εργασιακό άγχος έχει προβληματίσει αρκετούς οργανισμούς και επιχειρήσεις αφού είναι μια κύρια αιτία για την απουσία των εργαζομένων που έχει βλαβερές συνέπειες στην παραγωγικότητα του εκάστοτε οργανισμού. Μια σειρά από παρεμβάσεις για τα συμπτώματα του εργασιακού άγχους έχει διεξαχθεί μέσα από έρευνες που σχετίζονται με ψυχολογικά και επαγγελματικά πλαίσια, τονίζοντας ιδιαίτερα τα υψηλότερα επίπεδα άγχους σε εργαζομένους όπου ο μηνιαίος μισθός συμπεριλαμβάνει μπόνους και ποσοστά.

   Αναφορικά με μελέτη που είχε διεξαχθεί το 2005 από τον ερευνητή Ε. Χάρλι σε 27 χώρες της Ευρωπαικής Ένωσης, τα αποτελέσματα παρουσίασαν το 22,3% των εργαζομένων να έχουν συμπτώματα που προκαλούνται από το άγχος. Στο Ηνωμένο Βασίλειο 40% από όλες τις συσχετιζόμενες ασθένειες οφείλονταν στο εργασιακό άγχος. Με βάση τα στοιχεία της μελέτης, το εργασιακό άγχος ήταν ένας παράγοντας που είχε σημαντικό ρόλο στο αριθμό χαμένων ημερών εργασίας και απουσιών που έφθασε τα 10,4 εκατομμύρια το 2012. Μεταγενέστερα ευρήματα υποστηρίζουν ότι οι άντρες εργαζόμενοι είχαν υψηλότερη πίεση εργασίας και υπέφεραν από υψηλότερα επίπεδα κατάθλιψης και άγχους από τις γυναίκες υπαλλήλους.

   Το σίγουρο είναι ότι δεν θα πρέπει κανείς εργαζόμενος ή επιχειρηματίας να υποτιμά ή να αγνοεί τέτοιου είδους συμπεριφορές με την δικαιολογία ότι «συμβαίνει σε όλους» ή «θα φτιάξουν τα πραγματα». Λαμβάνοντας υπόψη την εκτίμηση του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας: «το εργασιακό άγχος κοστίζει μόνο στην αμερικάνικη βιομηχανία 200 δισ. δολάρια σε απώλεια παραγωγικότητας, ασθένειες και πρόωρους θανάτους» μπορούμε να εκλάβουμε το εργασιακό άγχος σαν ψυχική ασθένεια.

Συμπτώματα εργασιακού άγχους

   Υπάρχουν τέσσερα επίπεδα στα οποία μπορεί να εκδηλωθούν τα συμπτώματα του εργασιακού άγχους όπου χωρίζονται σε φυσικά, συναισθηματικά, γνωστικά και συμπεριφοριστικά. Σημαντικός παράγοντας για την υγεία του ατόμου είναι η προληψη των φυσικών συμπτωμάτων, δηλαδή οι αντιδράσεις του άγχους στο σώμα μας όπου συμπεριλαμβάνουν ημικρανίες, πόνους στην πλάτη, ξηροστομία, ταχυπαλμία, κόπωση, δύσπνοια ή απώλεια βάρους. Η συναισθηματική κατάσταση του ατόμου δημιουργεί αισθήματα απαισιοδοξίας, κατάθλιψης και αίσθηση νευρικότητας ενώ σε αρκετές περιπτώσεις η συμπεριφορά του ατόμου μπορεί να εκδηλώσει τάσεις υπνηλίας, κοινωνική απόσυρση, υπερβολικές αντιδράσεις όσο αφορά καθημερινές ενασχολίες και νευρικές συνήθειες όπως δάγκωμα νυχιών. Τα γνωστικά συμπτώματα του ατόμου με εργασιακό άγχος κατέχουν σημαντικό ρόλο στην εργασιακή του απόδοση και παραγωγικότητα. Δηλαδή, αρχίζουν να εμφανίζονται προβλήματα μνήμης, αρνητική σκέψη, απώλεια αντικειμενικότητας και αδυναμία συγκέντρωσης που μειώνουν σε μεγάλο βαθμό την ώθηση παραγωγικότητας.

   Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης του εργασιακού άγχους είναι εκείνος που παίρνει σαν βάση την στρεσσογόνο πηγή έχοντας στόχο την πλήρη αντιπετώπιση της. 

Αντιμετώπιση

   Υπάρχουν μερικές χρήσιμες στρατηγικές που αφορούν την αντιμετώπιση των πιεστικών καταστάσεων που προκαλούν εργασιακό άγχος τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε εταιρικό. Το άτομο που βιώνει το εργασιακό άγχος μπορεί να βελτιώσει την διαχείριση χρόνου, την τμηματοποιήση εργασιών, να εντάξει στο καθημερινό του πρόγραμμα μια ισορρόπημένη διατροφή πλούσια σε βιταμίνες και να δημιουργήσει ελέυθερο χρόνο στο καθημερινό του πρόγραμμα με σκοπό την φυσική άσκηση έχοντας ένα σταθερό πρόγραμμα ύπνου. Οι οργανισμοί που εργοδοτούν προσωπικό έχουν την ευχέρεια να σημειώσουν ένα αριθμό οργανωτικών αλλαγών για να αποτρέψουν την ανάπτυξη και επιδείνωση των επιπέδων άγχους στους εργαζομένους. Οι οργανωτικές αλλαγές μπορεί να συμπεριλαμβάνουν την βελτίωση εξοπλισμού, την ξεκάθαρη περιγραφή των καθηκόντων, εναλλασσόμενες βάρδιες, παροχή κινήτρων, παροχή ευκαιριών για κοινωνική αλληλεπίδραση , εκπαιδευση των εργαζομένων και εργασιακή ασφάλεια.

   Τα προγράμματα διαχείρισης προαγωγής υγείας που χρησιμοποιούνται σήμερα σε αρκετές χώρες μπορούν   να ενισχύσουν την αυτονομία, την κοινωνική υποστήριξη, την δικαιοσύνη και την μείωση ψυχοκοινωνικών παραγόντων που αφορούν το άγχος. Ο συνδιασμός των τεχνικών για μείωση εργασιακού άγχους και μείωση ψυχολογικής πίεσης έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικά στην βελτίωση της παραγωγικότητας και ψυχικής υγείας του εργαζομένου.

   Ανάλογα με την ένταση και το πόσο αρνητικά επηρεάζει το εργασιακό άγχος την προσωπική και επαγγελματική ζωή του ατόμου, η πιο κατάλληλη αντιμετώπιση είναι να ακολουθήσει ένα πρόγραμμα θεραπείας άγχους με Εγγεκριμένο Ειδικό Ψυχικής Υγείας που να συμπεριλαμβάνει προσδιορισμό των παραγόντων άγχους, πρακτικές μείωσης της ψυχολογικής πίεσης, γνωστική συμπεριφοριστική θεραπεία και στρατηγικές διαχείρισης χρόνου του εργαζομένου.

Αννα-Μαρία Παπαδοπούλου

Ψυχολόγος Υγείας BSc, MSc, ECC, MBA